Het gietproces

Het vorm- en gietproces
Het hart van het bedrijf is de gieterij. Daar worden de klokken gevormd en gegoten tot een klankrijk product. Opmerkelijk daarbij is dat het ambacht sinds de twaalfde eeuw nauwelijks is gewijzigd, zij het dat Eijsbouts als moderne klokkengieterij gebruik maakt van hedendaagse hulpmiddelen en vormmaterialen. De techniek is niettemin voor een belangrijk deel nog
steeds dezelfde.

Valse klok
Nadat met behulp van de computer het klokmodel berekend en getekend is, worden twee sjablonen gemaakt: een van het binnenprofiel van de klok en een van het buitenprofiel. Vervolgens wordt eerst de binnenvorm ofwel de kern van de klok gemaakt en daaroverheen de buitenvorm, ook wel “valse klok” genoemd, omdat dit een exact model is van de te gieten klok. Deze valse klok, bestaande uit stevig zand en een dun laagje was waarop de opschriften en versieringen zijn aangebracht, wordt ingesmeerd met verschillende lagen vuurvaste massa. Het geheel wordt omsloten door een stalen vormkast, die wordt opgevuld met stampmassa.

Na een droogtijd van enkele dagen licht men de buitenmantel van de kern en verwijdert men de valse klok. Staan de opschriften en versieringen aanvankelijk in positief op de valse klok, na verwijdering daarvan ziet men het
negatief aan de binnenzijde van de buitenmantel. Tenslotte wordt de buitenmantel, na goed drooggestookt te zijn, weer over de kern geplaatst en zo ontstaat een lege ruimte waarin het vloeibare brons wordt gegoten.

Het gieten van de klok
Het meest spannende moment van het productieproces is nu aangebroken. Bij een temperatuur van ca. 1100°C wordt de vloeibare klokspijs in de vorm gegoten. Als de klok is afgekoeld, wordt ze uit de vorm gebroken en schoongemaakt. De eerste aanslag geeft al direct een indicatie omtrent het timbre. Nu zal blijken of de soms wekenlange voorbereiding geslaagd is. Niet alleen de samenstelling van het klokkenbrons (80% koper en 20% tin) is bepalend voor de klank, maar ook de wijze waarop het wordt gegoten.

Het stemmen
De laatste stap op weg naar een klankrijk en zuiver klinkend eindproduct is het stemmen. Een klok stemmen is niet alleen een kwestie van het meten van tonen en het vervolgens wegslijpen van metaal aan de binnenzijde. Er wordt vooral geluisterd naar de klank van de klok, de grondtoon en de boventonen en hoe deze samenklinken in harmonie of disharmonie. Klankrijkdom in combinatie met toonzuiverheid en sonoriteit, dat is het resultaat waar het bij Eijsbouts om draait.

Evenals voor het ontwerpen van klokken, maakt Eijsbouts ook voor het stemmen van klokken gebruik van de computer als hulpmiddel voor het bereiken van het beoogde klinkend resultaat. De computer kan echter nooit de rol van het menselijk gehoor overnemen, en het zal dan ook altijd het kritische oor van de klokkenstemmer blijven, dat het laatste woord heeft in het stemproces.