Automatische Carillons

Het automatisch carillon
De automatisch spelende beiaard is in tegenstelling tot wat velen wellicht denken, in geen enkel opzicht een imitatie of vervanger van de beiaardier. In de eerste plaats zal het automatisch carillon bekende melodieën spelen op elk gewenst tijdstip dat in de programmaklok is vastgelegd. Bovendien beschikt het over een uitdrukkingsmogelijkheid die de beiaard met klavier niet kent. Zo zijn de razendsnelle loopjes en de speelse omlijstingen die in menig muziekstuk voorkomen, niet praktisch uitvoerbaar met het handspel maar wel met het automatisch spel.

Nieuwe dimensie
De automatische beiaard is een muziek instrument met eigen muzikale kenmerken. Hij mist weliswaar het gevoel dat zo kenmerkend is voor het spel van de beiaardier, maar de musicus die zich bij het programmeren hiervan bewust is, zal een nieuwe dimensie aan de torenmuziek weten toe te voegen. Het is dan ook niet vreemd dat aan vrijwel alle handbespeelde beiaarden een auto- matische speelinrichting is gekoppeld. De mogelijkheden die een automatische beiaard biedt, hebben er toe geleid dat al vele jaren instrumenten worden gemaakt, die uitsluitend automatisch kunnen spelen. Meestal zijn automatische klokkenspellen kleiner van omvang en geringer van gewicht en daardoor ook lager in aanschafprijs. Men treft ze vaak aan op pleinen en parken in dorpen en steden, bij winkelcentra of aan de gevel van openbare gebouwen zoals gemeentehuizen of bankgebouwen.

Technologische ontwikkelingen
Reeds aan het einde van de middeleeuwen komen de eerste automatische speelprincipes voor, gebaseerd op ronddraaiende smeedijzeren trommels met toonstiften. Door de eeuwen heen is het mechaniek weliswaar verbeterd, maar het heeft tot het midden van de twintigste eeuw geduurd voordat de speeltrommels definitief werden vervangen door de zogenaamde bandspeelwerken. Dit systeem kan worden vergeleken met dat van een draaiorgel, in die zin dat op een geperforeerde band de melodieën zijn gestoken. Tijdens het lopen van de band zorgen de gaatjes ervoor dat de contacten in werking treden die in verbinding staan met de elektromagnetische h [Arial] amers van de verschillende klokken. Een logisch vervolg op het bandspeelwerk is de carilloncomputer, waarbij de muzikale informatie is opgeslagen in elektronische geheugens.

De elektrische schakelingen zijn derhalve vervangen door elektronische, die qua programmering veel meer mogelijkheden bieden. Daarnaast is de computer zeer gebruiksvriendelijk en vergt nauwelijks of geen onderhoud. Tegenwoordig bestaat zelfs de mogelijkheid om via modemverbinding op afstand met de carriloncomputers te communiceren. Ook zijn voor de beiaardier alle middelen beschikbaar om geheel zelfstandig de muziek voor het automatisch spel te programmeren.

Ondanks deze snelle technologische ontwikkelingen, zien we de laatste jaren gelukkig een oplevende tendens tot behoud van die fraaie speeltrommel. De huidige stand der techniek maakt het zelfs mogelijk een speeltrommel aan te sturen met een computer, terwijl de vernuftige werking van de mechanische overbrengingen van toonstift naar hamer onverminderd intact blijft.